Cukrzyca- jak z nią żyć

 CUKRZYCA- JAK Z NIĄ ŻYĆ?

(cukrzyca typu I i typu II)

Cukrzyca jest przewlekłą choroby metaboliczną w której ustrój albo nie wytwarza insuliny, albo nie w pełni ją zużytkowuje. Wskutek tego nie może prawidłowo przyswajać węglowodanów, a w mniejszym stopniu również białek i tłuszczów. Stężenie cukru (glukozy) we krwi rośnie i nerki wydalają jego nadmiar z moczem.

Pomimo nadwyżki glukozy w organizmie mózg i inne tkanki potrzebujące paliwa nie są w stanie jej zużyć. Następuje więc rozpad białek i tłuszczów, jako zastępczego źródła energii, co w konsekwencji prowadzi do ciężkich zaburzeń biochemicznych. W dalszym przebiegu choroby duże stężenie glukozy we krwi uszkadza tkanki, zwiększając ryzyko wystąpienia takich powikłań jak: niewydolność serca i nerek, ślepota, udar, zaburzenia neurologiczne. Chociaż istnieją skuteczne metody leczenia, cukrzyca należy do bardzo poważnych chorób.

Rozróżnia się jej dwa typy: typ I, charakteryzuje się całkowitym ustaniem wytwarzania insuliny, oraz typ II, w którym organizm bądź wytwarza niewystarczające ilości tego hormonu, bądź nie w pełni go zużytkowuje. Typ I nazywa się również cukrzycą insulinozależną lub młodzieńczą. Zwykle ujawnia się on w pierwszych 20 latach życia i polega na zniszczeniu komórek, tzw. wysp trzustkowych, w skutek czego zanika możliwość wytwarzania insuliny. Jego objawami są: częste oddawanie moczu, utrata masy ciała, nadmierne pragnienie, osłabienie, senność i zwiększone uczucie głodu.

Typ II, zwany także insulinoniezależnym lub cukrzycą dorosłych, ujawnia się głównie u osób otyłych i starszych, choć zdarza się również u ludzi szczupłych. Rozwija się znacznie wolniej; u wielu chorych bywa rozpoznany dopiero po upływie lat. Oprócz objawów opisanych w typie I, charakterystyczne dla niego są: częste zakażenia, skurcze i mrowienie, zaburzenia w gojeniu, impotencja u mężczyzn oraz przewlekłe zapalenie pochwy u kobiet.

Przyczyna cukrzycy nie jest znana, przypuszcza się jednak, że w typie I układ odpornościowy niszczy własne komórki wysp trzustkowych wytwarzające insulinę. Fakt, iż choroba występuje rodzinnie, może wskazywać także na czynnik genetyczny.

Badania diagnostyczne

Rozpoznanie opiera się na badaniu poziomu cukru we krwi. Podwyższony jego poziom nie musi bynajmniej oznaczać cukrzycy, wymaga jednak przeprowadzenia dodatkowych badań. Na ogół przyjmuje się, że do rozpoznania cukrzycy upoważnia dwukrotne stwierdzenie poziomu glukozy we krwi powyżej 140mg/100ml (mg%). Oba badania muszą być wykonane na czczo, po upływie 8 godzin od ostatniego posiłku. W przypadkach granicznych pomocny bywa test z obciążeniem glukozą. Polega on na oznaczeniu poziomu krwi na czczo, a następnie wypiciu roztworu cukru.

Leczenie

Jak dotychczas nie ma skutecznego sposobu wyleczenia obu typów cukrzycy, ale chorobę można kontrolować skojarzonym leczeniem. Chorym na cukrzycę typu I potrzeba regularnie wstrzykiwać insulinę. Jest również konieczne stosowanie specjalnej diety i ćwiczeń fizycznych. Muszą oni sami mierzyć sobie poziom cukru we krwi.

W przypadku typu II często wystarczy schudnąć, przestrzegać diety i wykonywać odpowiednie ćwiczenia. Badania wykazały, że w cukrzycy tego typu u 80% otyłych chorych samo zmniejszenie masy ciała normalizuje poziom glukozy we krwi. Inni mogą potrzebować doustnych leków przeciwcukrzycowych, które zwiększają wytwarzanie i skuteczność działania własnej insuliny.

Chorzy z obydwoma typami tej choroby wymagają szczególnej troski lekarskiej i ścisłej współpracy pacjenta z lekarzem, którym jest zazwyczaj internista lub endokrynolog. Ponieważ cukrzyca uszkadza układ sercowo-naczyniowy, nerki, oczy oraz układ nerwowy, często niezbędne bywa współdziałanie lekarzy różnych specjalności. Na przykład okulista powinien co 6-12 miesięcy kontrolować dno oka ze względu na możliwość wystąpienia retinopatii cukrzycowej. W cukrzycy szczególnie często występują powikłania sercowo-naczyniowe, takie jak nadciśnienie tętnicze i choroby tętnic wieńcowych. U wielu chorych dochodzi też do niewydolności nerek, która może wymagać dializy lub przeszczepu nerki. Pogorszenie krążenia krwi w naczyniach kończyn dolnych i stopach wiąże się nieraz z koniecznością operacji naczyniowych, a nawet amputacji.

Badania i obserwacje kliniczne wykazały, że utrzymywanie odpowiedniego poziomu cukru we krwi znacznie spowalnia rozwój powikłań. W praktyce oznacza to co najmniej czterokrotne sprawdzanie poziomu cukru w ciągu dnia i dostosowywanie do niego dawek insuliny lub innych leków. Istotne znaczenie mają też ćwiczenia fizyczne oraz przestrzeganie wskazówek dietetycznych dotyczących rodzaju i częstotliwości spożywanych posiłków.

Samoleczenie

Każdy chory cukrzyk musi nauczyć się sam określać poziom cukru we krwi i codziennie korygować stosowany reżim. Dotyczy to diety, ćwiczeń fizycznych i dawek przyjmowanych leków.

Chorzy na cukrzycę, szczególnie dzieci i dorastająca młodzież, potrzebują duchowego wsparcia, cierpliwych wielokrotnych edukacji, aby móc sprostać chorobie i pogodzi się z koniecznością codziennej samokontroli. Dieta cukrzyków jest podobna do zalecanej ludziom zdrowym. Zapotrzebowanie kaloryczne powinny w większości pokrywać węglowodany zawarte w jarzynach, owocach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, a w znacznie mniejszym stopniu, białko zwierzęce. By zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób serca, należy unikać cukru rafinowanego i ograniczyć spożywanie tłuszczów oraz pokarmów zawierających cholesterol.

Bezpośrednio po rozpoznaniu cukrzycy należy zwrócić się do specjalisty dietetyka, by opracował program właściwego żywienia, uwzględniający dotychczasowe preferencje smakowe i pozwalający zapoznać się ze wskazówkami Towarzystwa Chorych na Cukrzycę. Wskazówki te zawierają proste zasady, których przestrzeganie umożliwia pokrycie dziennego zapotrzebowania energetycznego i dostarczenie organizmowi potrzebnych składników pokarmowych. Stosowanie tych zasad wcale nie musi być dla chorego uciążliwe. Skrupulatna samokontrola pozwala dostosować dawkę insuliny do okolicznościowych odstępstw od diety.

Cukrzycy, ze względu na zaburzenia krążenia podatni są na owrzodzenia skóry, zwłaszcza nóg i stóp. Przed tworzeniem się nagniotków i obtarć zabezpiecza wygodne obuwie. Należy też prawidłowo obcinać paznokcie, a w razie trudności skorzystać z pomocy pedikiurzysty.

Niezbędne jest stałe noszenie przy sobie karty identyfikacyjnej chorego na cukrzycę. Umożliwia to uzyskanie bezzwłocznej pomocy lekarskiej w razie wypadku lub zaburzeń związanych z hipo- lub hiperglikemią.

Szczególnej czujności chorego wymagają objawy przedawkowania insuliny, są to

• Mrowienie ust, palców i innych części ciała
• Uczucie lepkiego zimna
• Bladość
• Szum w uszach
• Zlewne poty
• Uczucie osłabienia
• Ból głowy
• Głód
• Bóle brzucha
• Drażliwość i zmiany nastroju
• Zaburzenia widzenia
• Szybkie bicie i drżenie serca
• Nagła senność
• Gwałtowne obudzenie się ze snu, zwłaszcza jeśli towarzyszy mu któryś z wymienionych objawów

Dlatego chory na cukrzycę powinien zawsze mieć przy sobie słodycze i w przypadku wystąpienia objawów przedawkowania insuliny, natychmiast je spożyć.