RAK TARCZYCY:
Rak tarczycy jest najczęstszym nowotworem złośliwym gruczołów układu wewnątrzwydzielniczego. Wywodzi się z komórek nabłonka pęcherzykowego lub z komórek okołopęcherzykowych.
Nowotwory tarczycy wykazują duże zróżnicowanie – od gruczolaków poprzez raki zróżnicowane aż do wysoce złośliwych i agresywnych klinicznie raków anaplastycznych. Zdecydowana większość guzów tarczycy to zmiany łagodne. Rak tarczycy stanowi około 1% wszystkich przypadków guzów tarczycy. Cechy kliniczne mogą wskazywać na charakter nowotworu. Guzy pojedyncze, lite, występujące w młodszym wieku, szczególnie u mężczyzn i nie wychwytujące radioaktywnego izotopu jody są bardziej podejrzane o to, iż mogą to być raki tarczycy.
Najczęstszą postacią raka tarczycy jest rak brodawkowaty (carcinoma papillare), który stanowi około 80% wszystkich nowotworów złośliwych tarczycy. Rak pęcherzykowaty (carcinoma folliculare) stanowi około 10%, rak rdzeniasty (carcinoma medullare) około 5% i rak anaplastyczny (carcinoma anaplasticum) 5%. Raki tarczycy stanowią około 92% wszystkich nowotworów złośliwych gruczołu tarczowego. Inne typy nowotworów tarczycy to: chłoniak, mięsak, włókniakomięsak oraz przerzuty do tarczycy nowotworów o innych umiejscowieniach. W około 10% wola guzkowego w usuniętym miąższu tarczycy stwierdza się obecność raka (rak utajony).
PRZYCZYNY RAKA TARCZYCY:
Przyczyny występowania raków tarczycy nie są całkowicie wyjaśnione. Wśród czynników ryzyka, które najprawdopodobniej mają wpływ na powstanie raka wyróżnia się:
- niedobór jodu w diecie – częstsze występowanie raka głównie pęcherzykowego w rejonach objętych endemią wola
- nadmierna stymulacja tarczycy przez TSH
- działanie promieniowania jonizującego – zwiększenie zapadalności na raka u chorych naświetlanych na okolicę szyi czy też u osób napromieniowanych w wyniku eksplozji nuklearnej.
- czynniki genetyczne (rak rdzeniasty, raki zróżnicowane) – dużą rolę przypisuje się aktywacji onkogenów RAS, RET, MET oraz inaktywacja genów supresorowych; p53, gen Rb LOH oraz występowanie czynników wzrostowych i ich receptorów jak TSH, cytokininy, naskórkowy czynnik wzrostu EGF, czynnik wzrostu fibroblastów FGF.
Niektóre rzadkie choroby dziedziczne mogą zwiększać ryzyko zachorowania na raka tarczycy. Zespół mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej (MEN) typu 2 zwiększa ryzyko zachorowania na rdzeniastego raka tarczycy
OBJAWY SUGERUJĄCE RAKA TARCZYCY:
– pojedynczy lub dominujący guzek sugerujący tendencję wzrostową, twardy, lity w badaniu usg
– powiększenie węzłów chłonnych szyi
– porażenie strun głosowych, chrypka, afonia
– zaburzenia połykania
– duszność
– rodzinny wywiad raka tarczycy
– obecność przerzutów odległych
– przebyte napromieniowanie rtg głowy i szyi
– uporczywe biegunki- podejrzenie raka rdzeniastego
DIAGNOSTYKA RAKA TARCZYCY:
Przedoperacyjna:
- BAC guzka tarczycy lub węzła chłonnego szyi
- Usg szyi
- Rtg klp
- TK, MRI
- Podejrzenie raka rdzeniastego- badanie kalcytoniny, badanie mutacji genuRET
Pooperacyjny- rak zróżnicowany:
- jodochwytność w pooperacyjnej loży tarczycy
- usg szyi
- scyntygrafia szyi i całego ciała J-131
- stężenie tyreoglobuliny
TSH
- Ocena czynności przytarczyc i ruchomości strun głosowych
Pooperacyjna- rak rdzeniasty:
- Badanie mutacji w genie RET u chorego i członków rodziny
- CEA
- Usg szyi
- Rtg klp
- Scyntygrafia
LECZENIE RAKA TARCZYCY:
Podstawowym, pierwotnym sposobem leczenia zróżnicowanego raka tarczycy jest leczenie chirurgiczne. Zalecane jest całkowite wycięcie tarczycy w każdym przypadku raka zróżnicowanego, poza rakiem brodawkowatym mniejszym niż 1 cm, gdzie można ograniczyć zakres zabiegu operacyjnego w zakresie tarczycy do wycięcia płata z guzem oraz cieśni (węziny) tarczycy. Warunkiem wykonania zabiegu jest pozostawienie nieuszkodzonych przytarczyc i nerwów krtaniowych wstecznych po obu stronach. Za kryterium wykonania radykalnego wycięcia tarczycy przyjmuje się pozostawienie miąższu gruczołu tarczowego nie przekraczającego 1 cm3, zaś jodochwytność po 24 godzinach w warunkach stymulacji endogennym TSH nie przekracza 20%.
Limfadenektomia powinna obejmować węzły chłonne z przedziału środkowego szyi bez względu na ocenę makroskopową. W przypadku podejrzenia przerzutów do węzłów chłonnych trójkątów bocznych szyi (badanie palpacyjne, makroskopowe śrdoperacyjne, USG) należy wykonać limfadenektomię także w zakresie tych grup węzłowych. W przypadku raka rdzeniastego i anaplastycznego należy obligatoryjnie usunąć węzły przedziału środkowego, trójkątów szyi bocznych oraz górnych śródpiersiowych.
Leczenie uzupełniające w raku tarczycy stanowi integralną cześć procesu leczniczego. Do leczenia uzupełniającego za pomocą radioaktywnego izotopu jodu 131I kwalifikują się chorzy z rakiem zróżnicowanym a także z przerzutami raka zróżnicowanego do kości. Skuteczność leczenia radioaktywnym izotopem jodu zależy m.in. od doszczętności zabiegu operacyjnego. Im mniej zostanie miąższu tarczycy, tym lepsze są wyniki leczenia uzupełniającego. Teleterapię (radioterapię ze źródła zewnętrznego) stosuje się w razie nieskuteczności leczenia izotopem, w przypadku nowotworów niezróżnicowanych (rak anaplastyczny). Chemioterapia ma zastosowanie raku rdzeniastym, nowotworach niezróżnicowanych i nowotworach pochodzenia nie nabłonkowego. Wyniki odległe leczenia wymagają dalszych badań klinicznych.